A. Giới thiệu
Măng tây Asparagus officinalis là một loại thực vật dùng làm rau. Cây thảo có thân mọc ngầm trong đất, thường gọi là thân rễ. Thân rễ dày, mang nhiều rễ dài, đường kính 5-6 mm, màu nâu sáng, xốp. Các thân đứng mọc trong không khí lởm chởm những vết sẹo của những nhánh đã rụng. Các thân khí sinh này mang những vòng cành biến đổi thành lá hình kim. Lá thật tiêu giảm. Hoa rất nhỏ, màu lục, hình chuông, dài độ 6 mm, tập hợp 4-6 cái thành nhóm ở nách lá của các cành dạng lá. Quả hình cầu, dày màu đỏ.
Cây măng tây là một loại cây lâu năm thuộc Họ Măng tây có nguồn gốc châu Âu, Bắc Phi và Tây Á. Ngày nay đọt non cây măng tây được trồng nhiều nơi dùng trong ẩm thực như một loại rau.
Các thành phần dinh dưỡng có trong măng tây gồm: Nước 90-95% glucid 1,70-2,50% lipid 0,10-0,15%, protid 1,60-1,90%, cellulose 0,55-0,70%, các vitamin A, B1, B2, C, khoáng 10% chất khoáng với mangan, sắt, photpho, kali, calcium four, brome, iod, một ít tanin, saponosid; các chồi non chứa asparagin, coniferin, một ít rutosid (có nhiều hơn ở các phần xanh) các vết anthocyamosid. Trong rễ có sarsasapogenin coniferin, acid chelidonic, mannit, asparagin, muối kali.
Đọt măng tây thường dùng để ăn, rất tốt cho người suy niệu, thấp khớp, thống phong, viêm phế quản mạn tính, đái đường, đánh trống ngực.
Rễ măng tây được dùng cho các trường hợp giảm niệu của bệnh nhãn tim, các bệnh về thận, thuỷ thũng, vàng da.
Ở Trung Quốc, Măng tây được dùng trị phổi nóng sinh ho và sát trùng, được dùng trị bệnh ngoài da, ghẻ, nấm và ký sinh trùng.
Hiện nay Trung Quốc vẫn là quốc gia có số diện tích trồng măng tây lớn nhất thế giới với 93.000 ha, họ chủ yếu sản xuất măng xanh, trong khi đó Đức đang đứng thứ 3 với số diện tích nhưng họ chủ yếu sản xuất măng trắng.
Những số liệu cho thấy rằng, Việt Nam vẫn là nước trồng măng tây với diện tích khiêm tốn so với các nước trong khu vực Đông Nam Á.
B. Quy trình kỹ thuật
Măng tây là cây trồng ngoại, mới du nhập vào nước ta. Là loại cây trồng cho giá trị kinh tế rất cao tuy nhiên kỹ thuật trồng măng tây khó, đòi hỏi người trồng phải có được sự hiểu biết nhất định về đặc tính của cây cũng như kỹ thuật trồng trọt. Là cây đòi hỏi sự đầu tư lớn về vốn, kỹ thuật, công chăm sóc và có thị trường đầu ra cho sản phẩm. Vì vậy trước khi trồng chúng ta cần nghiên cứu kỹ kỹ thuật trồng cũng như nhu cầu tiêu thụ sản phẩm của thị trường.
I. Điều kiện ngoại cảnh
Măng tây sinh trưởng, phát triển được trong điều kiện nhiệt độ 10 – 40ºC. Tốt nhất là 23-29ºC với ban ngày và 15-21 º C với ban đêm (mùa xuân ngoài bắc sẽ vào dải nhiệt độ này và cũng tùy loại giống sẽ có biên độ khác nhau nhưng đây là thông số chung).
Măng tây có khả năng chịu được rét vì vậy trồng được cả ở vùng đồng bằng và miền núi tuy nhiên dưới 10 º C chúng ngừng sinh trưởng.
II. Biện pháp kỹ thuật
1. Giống
Hiện tại Công ty TNHH Phát triển Nông nghiệp Việt Á đang cung cấp giống măng tây xanh VA.01 (Asparagus). Là giống có xuất xứ Italia. Cây sinh trưởng, phát triển mạnh, có khả năng kháng sâu bệnh tốt. Độ đồng đều của đọt măng cao, măng to, ít xơ, năng suất cao. Có khả năng thích nghi với nhiệt độ từ lạnh đến nóng. Thời gian thu hoạch 6-7 tháng, ổn định sau 1 năm. Thời gian thu hoạch kéo dài từ 8-10 năm. Mật độ trồng 20.000-22.000 cây/ha. Thời gian nảy mầm của hạt 7-15 ngày. Nhiệt độ nảy mầm từ 22-25 º C. Nhiệt độ để cây sinh trưởng, phát triển 15-35ºC. Mầm có thể chế biến thành rau ăn hoặc xuất khẩu.
2. Thời vụ
Miền Bắc
Miền Bắc khoảng thời gian thích hợp nhất cho trồng măng tây là tháng 8-10 âm lịch (giai đoạn này sau mùa mưa, trồng khoảng 5-6 tháng là chúng ta có thể thu bói, thời gian quay vòng vốn sớm) và tháng 2-5 âm lịch (giai đoạn này sẽ quay vòng vốn muộn hơn khi vướng vào mùa mưa và mùa đông). Như vậy, để trồng vào thời điểm này, chúng ta cần ươm hạt từ tháng 4-5-6 âm lịch để 3-4 tháng sau đó là có cây giống để trồng. Khi ươm hạt giống vào giai đoạn này thường tỷ lệ thất thoát sẽ rất cao vì đúng giai đoạn nắng nóng đỉnh điểm và mưa bão liên miên. Chính vì vậy, chúng ta phải xây dựng được hệ thống ươm che chắn kỹ càng.
Miền Nam
Với khí hậu 2 mùa của miền Nam, khoảng thời gian trồng cây là tránh giai đoạn nắng cao điểm và mưa triền miên dài ngày. Thời điểm nắng nóng mưa nhiều của khu vực trung bộ và nam bộ sẽ khác nhau, không phải đồng bộ cùng một thời điểm. Chính vì vậy, muốn trồng măng tây phải dựa vào kinh nghiệm thực tiễn sống tại địa phương để lựa chọn ra những thời điểm thích hợp trồng. Luôn phải gieo hạt giống trước 3 tháng để kịp thời gian làm đất và ươm hạt giống.
3. Kỹ thuật trồng măng tây bằng hạt
3.1. Kỹ thuật ươm hạt giống
Bước 1: Chọn hạt giống có nguồn gốc rõ ràng và phù hợp với khí hậu thổ những của khu vực. Xác định lượng hạt cần gieo cho 1 đơn vị diện tích.
Khoảng 2.000-2.200 hạt trồng được 1 sào Nam bộ = 1.000 m²;
Khoảng 700-800 hạt trồng được 1 sào Bắc bộ = 360 m².
Bước 2: Đem số lượng hạt giống cần ủ ra phơi nắng buổi sáng khoảng 2 tiếng đồng hồ từ 9 đến 11 giờ để hạt giống đạt độ háo nước nhiều nhất và cho tỉ lệ nảy mầm cao nhất.
Bước 3: Cho hạt giống vào 1 cái rây bằng inox mắc nhuyễn ~ 0,5 mm để chà rửa thật sạch hạt giống.
Bước 4: Cho hạt giống đã rửa sạch vào một cái bát hoặc một cái hộp nhựa đường kính ~ 10 cm. Dùng 100% nước lạnh sạch (hoặc nước ấm ~ 30ºC) để ngâm hạt giống từ 1-2 ngày cho đến khi thấy hạt giống ngậm nước trương nở to hơn bình thường. Vỏ hạt đã mềm (đôi khi cũng có hạt đã nảy nanh mầm trắng) thì lấy hạt giống ra. Vớt bỏ những hạt lép hoặc bị nấm mốc nổi trên mặt nước rồi đem hạt giống ra chà rửa nhiều lần cho thật sạch mùi chua, nước nhớt để chống nấm mốc làm thối hỏng hạt giống.
Trong thời gian ngâm hạt giống 1 – 2 ngày, cứ 1/2 ngày một lần phải tiến hành rửa hạt giống và thay nước mới, đây cũng là lúc để hạt giống có thời gian trao đổi dưỡng khí (thở) để kích thích tỉ lệ nảy mầm cao (hạt giống ngâm nước lâu cần phải có thời gian lấy ra khỏi nước để thở/hô hấp, không để mầm hạt bị “chết ngộp”).
Bước 5: Sau 1, hoặc 2 ngày ngâm hạt giống, lấy hạt giống ra chà rửa thật sạch rồi ngâm hạt giống khoảng 30 phút vào dung dịch GA3, hoặc WEHG, hoặc AUXIN, hoặc WEVIRO , hoặc NAA, hoặc ATONIK, … Pha tỉ lệ theo hướng dẫn bao bì với nước để kích thích tỉ lệ nảy mầm, rồi rửa sạch, cho hạt giống vào một cái khăn vải vuông dày ẩm 50% hoặc cũng có thể thay thế bằng 5 – 10 lớp khăn giấy ẩm vuông 30 cm, gói kín hạt giống lại, cho vào cái bát hoặc hộp nhựa sạch và khô ráo, đậy kín nắp hộp cho vào nơi tối (có thể úp/chụp hộp hạt giống bằng một miếng vải dày, màu tối hoặc một cái chậu nhựa để ngăn ánh sáng).
Bước 6: Thời gian ủ hạt giống thường kéo dài từ 3-4 ngày (có thể là 10 ngày) để hạt giống nảy mầm dần dần, nhớ mỗi ngày phải chọn lấy những hạt đã nảy mầm đem ra gieo (có thể gieo trực tiếp ra đất vườn ươm nếu trong nhà màng/kính hoặc gieo vào túi bầu đen khoảng 60 – 90 ngày để lấy cây giống con), những hạt còn lại tiếp tục chà rửa thật sạch, đồng thời giặt sạch 2 cái khăn ủ ẩm bằng nước sôi, để nguội rồi vắt ráo 50% nước để gói, ủ hạt giống cho ngày kế tiếp.
3.2. Ươm trong bầu măng tây:
Chuẩn bị đất trước khi ươm 3 ngày gồm: 3 phần đất + 1 phần trấu hun và phân vi sinh hoặc phân chuồng ủ hoại mục + 5 – 6 kg super lân cho 1 m³ giá thể ươm và thêm chế phẩm sinh học trichoderma. Tất cả được đảo đều và tưới ẩm 65 – 70%. Chuẩn bị túi nilon màu đen chuyên cho bầu ươm rộng 9 – 11 cm và cao 12 – 15 cm.
Tiến hành đóng bầu ươm phải đảm bảo các tiêu chuẩn sau: Cho giá thể vào bầu và lắc đều để đảm bảo độ nén của giá thể, bầu ươm không bị nếp nhăn. Giá thể trong bầu ươm cách mép túi bầu ươm 1cm. Xếp bầu ươm vào trong nhà lưới theo hàng để thuận tiện cho việc ươm và chăm sóc. Sau đó tiến hành gieo hạt trong bầu ươm.
Khi các hạt nứt nanh ta dùng chiếc đũa tạo thành 1 lỗ sâu khoảng 0.5~1 cm ở giữa bầu ươm rồi tiến hành bỏ hạt vào lỗ và lấp đất (có thể dùng trực tiếp ngón tay chỏ đục lỗ để ươm, chiều sâu nửa đốt ngón tay).
Không nên trồng hạt sâu quá sẽ làm hạt bị thối. Cứ tiếp tục tiến hành như vậy cho đến khi trồng hết hạt vào bầu ươm, cuối cùng tiến hành lấp đất và tưới ẩm. Nên tưới dạng phun mưa để đất không bị nén chặt.
Sau khi ươm bằng bầu hoặc trực tiếp trong vườn ươm ta tiến hành chăm sóc như sau:
Tiến hành che chắn vườn ươm tránh thời tiết khắc nhiệt, côn trùng, vật nuôi,…
Đối với khu vực ngoài Bắc 4 mùa mà ươm vào mùa mưa hoặc mùa đông cần phải che chắn kỹ càng cho cây giống giảm tỉ lệ thất thoát, thời gian này mưa nhiều hoặc giá lạnh sẽ khiến cho cây chết nhiều hoặc chậm phát triển không kịp thời vụ. Khi ươm 3 ngày cây măng bắt đầu mọc lên khỏi mặt đất ta luôn giữ ẩm cho đất bằng cách tưới vào buổi sáng sớm và chiều tối.
Khi cây mọc được 15 ngày ta tiến hành nhặt cỏ, tiến hành bón thúc ure 1% để kích thích cây phát triển. Cứ sau 15 ngày tiến hành nhặt cỏ và bón thúc cho cây 1 lần.
Sau khi cây mọc 30~35 ngày ta bón phân vi sinh, phun thuốc bón lá cho cây cứng cáp, phun phòng 1 số bệnh nấm, phun tiếp đợt diệt trứng, côn trùng, sâu bọ trước khi đưa ra đất trồng. Đến thời kỳ này cây phát triển có 3~4 nhánh trong bầu ươm ta có thể đem cây trồng ra ngoài đất.
4. Các bước chuẩn bị khi đưa cây từ vườn ươm ra trồng ngoài đất
4.1. Lựa chọn đất phù hợp
Đất thịt pha cát và có độ thoát nước tốt là đất đẹp nhất để trồng măng tây. Ngoài ra có thể chọn đất thịt nhẹ, đất thịt pha, đất phù sa, đất đỏ bazan, đất đồi tơi xốp… Độ pH ban đầu từ 6.5-7.0. Nên chọn những mảnh đất có độ thoát nước tốt. Lượng phân bón trước khi sử dụng cần nắm bắt rõ tỉ lệ khoáng có trong đất là bao nhiêu để bổ sung thêm. Đối với măng tây lượng lân và kali luôn cao hơn đạm, tỉ lệ 1-1.5-2.5 (N-P-K) trong đất.
Đất trồng cây măng tây cần cải tạo bằng phẳng, có độ dốc nhẹ < 5 – 10% để dễ dàng tưới thấm qua rãnh và thoát nước tốt. Cần phải trồng cây chắn gió và đào mương thoát nước bao quanh đất trồng để chống giông gió, mưa to hay triều cường. Khi cần phải có máy bơm công suất lớn tháo nước, không để ngập úng chân đất quá 8 giờ.
4.2 Chuẩn bị đất (tiến hành đồng thời trong quá trình ươm hạt):
Do bộ rễ cây Măng tây trải rộng 50 – 70 cm và ăn sâu 30 – 50 cm tràn đầy trong chân đất sau 1-2-3 năm trồng không thể dùng cuốc xẻng can thiệp làm tơi xốp đất được nữa, và do nước ta có 6 tháng mưa, đôi khi kéo dài nhiều ngày khiến đất trồng dễ bị ngậm nước và ngập úng làm mất dưỡng khí, người trồng phải cải tạo đất, thiết lập tầng canh tác tơi xốp như một lớp giá thể dày #20-30 cm, lên liếp đất trồng cao khoảng 20- 30 cm, đáy liếp (cũng là đáy của 80 % bộ rễ hút dinh dưỡng của cây măng) phải cao hơn mực nước ngầm khoảng 30 – 50 cm; rãnh thoát nước sâu 20 – 30 cm tuỳ theo độ ăn sâu của rễ; quanh rẫy phải đào mương thoát nước rộng 1 – 2 mét, sâu 1 – 2 mét đề phòng mưa to, triều cường gây ngập úng bất ngờ, có kết hợp trồng cây để chắn giông gió lớn.
Chuẩn bị làm luống/liếp đất trồng cây măng tây như sau:
Làm cỏ và xử lý thuốc diệt mầm cỏ và cỏ dại: Sau khi dọn cỏ bằng các phương pháp thủ công, cày đất. S ử dụng thuốc bảo vệ thực vật như: Roundup 480SC, Vibphosate 480 DD, Niphosate 480SC, Dream 480SC, Bravo 480SC… Trên thị trường hiện nay có rất nhiều loại thuốc diệt cỏ. Nhưng chúng ta luôn sử dụng những hoạt chất trong danh sách lưu hành của Bộ Nông Nghiệp và dùng theo theo tắc 4 đúng. Sau khi dùng thuốc diệt cỏ, chúng ta tiến hành phơi đất khoảng 15-20 ngày, tiến hành xử lý tuyến trùng, trứng sâu, nâng pH trong đất.
Xử lý tuyến trùng, nấm bệnh, côn trùng, vi sinh vật có hại: Sau khi xử lý cỏ dại, trong các phương pháp các chuyên gia đề xuất, bao gồm sinh học và hóa học. Phương pháp xử lý tuyến trùng nấm bệnh bằng vôi là tiết kiệm và hiệu quả nhất. Tùy theo tình trạng của bệnh và độ pH của đất để xử lý. Tiến hành rắc vôi lên bề mặt đất rồi cày ải 20-30 cm, sau đó tưới nước từ từ để vôi ngấm dần, để trong khoảng 7-10 ngày sau rồi tưới nước lần 2. Nhược điểm phương pháp này là toàn bộ sinh vật có lợi có hại đều bị diệt trong quá trình hoạt hóa của vôi.
Ngoài ra để xua đuổi, phòng trừ tuyến trùng gây hại, có thể trồng trước một vụ cây hoa cúc vạn thọ (ít nhất trước 2 tháng). Sau đó tiến hành nhổ bỏ và làm đất như bình thường.
Nâng cao pH của đất
Trong các hoạt chất để nâng pH thì vôi vẫn là hiệu quả và tiết kiệm nhất, kết hợp để xử lý tuyến trùng, nếu chưa có loại sinh học và vi sinh nào được sự kiểm chứng của các hiệp hội khoa học thì chúng ta không nên mạo hiểm dùng để tránh sự lãng phí không cần thiết. Sau khi xử lý bằng vôi, chúng ta hoàn toàn có thể bổ sung các chất hữu cơ, vi sinh hoặc trùn quế để tạo sự cân bằng cho đất.
Với đất sét, nhiều chất hữu cơ:
pH từ 3,5-4,5 cần bón 2 tấn vôi/ha
pH từ 4,6-5,5 bón 1 tấn vôi/ha;
pH từ 5,6-6,5 bón 0,5 tấn vôi/ha,
Với đất cát, ít chất hữu cơ:
pH từ 3,5 đến 4,5 bón < 1 tấn vôi/ha;
pH từ 4,6-5,5, bón < 0,5 tấn vôi/ha;
pH từ 5,6-6,5, bón < 250 kg vôi/ha;
Những lưu ý trước khi cải tạo đất:
Không trồng trên diện tích măng tây đã trồng trước đó.
Ngăn chặn được lượng lớn nước mưa hay môi trường bên ngoài bằng nhà màng nhà lưới.
Cây măng bệnh hay đã già tiến hành nhổ bỏ cách li hoặc đốt.
Hệ thống tưới nước
Có thể đầu tư 2 hệ thống là tưới rãnh, nhỏ nhọt, phun sương pép phun cao 10 – 15 cm, phương pháp phun sương cao 1.5 m-2 m không còn phù hợp vì có nhiều điểm hạn chế.
Thông thường khi sử dụng hệ thống nhỏ giọt nên dùng hệ thống 2 đến 3 dây trên 1 luống. Như vậy, chúng ta có thể tiết kiệm thời gian tưới nước và tránh tỷ lệ độ ẩm không đều trên 1 vị trí sẽ làm nấm bệnh phát triển mạnh.
4.3. Xử lý đất trước khi trồng
Bón lót thêm 20-30 tấn phân xanh/ha (vỏ/bã thực vật các loại cây họ đậu, lục bình, trấu mục, rơm rạ, mùn cưa, 20% tro trấu,…), 20-30 tấn phân chuồng ủ hoai/ha (có xử lý Tricoderma ủ nhân sinh khối), 1-2 tấn phân trùn quế/ha, phân vô cơ tổng hợp (dựa vào kết quả xét nghiệm đất để cân bằng tỉ lệ NPK trong đất thông thường 1 ha khoảng 400 kg NPK tỉ lệ 1-1-2) và phân vi sinh hữu ích thành 1 lớp phân xanh + phân hữu cơ dày 15-20 cm; rồi dùng cuốc xẻng, máy cày, máy cuốc đảo trộn đều lớp đất mặt dày 10-15 cm thành một lớp đất cát pha tơi xốp giàu dinh dưỡng hữu cơ dày 30 cm.
Chọn hướng đông để cây trồng lấy được nắng sáng + nắng chiều để phòng ngừa dịch bệnh, xẻ rãnh thoát nước rộng 30- 40 cm, sâu 20 cm, luống trồng rộng tùy theo hàng đôi hay đơn. Đảm bảo đất hoàn toàn tơi xốp tạo thành thế đất 30 cm nổi 30 cm chìm giàu dinh dưỡng sẵn sàng trồng cây măng tây mà không sợ bộ rễ bị nhiễm phèn hay đất bị ngậm nước và ngập úng nước.
Nấm tricoderma là 1 chủng vi sinh, được các nhà sản xuất ức chế ngủ đông bằng các phương pháp khoa học. Khi đưa ra ngoài môi trường, cần đánh thức chủng tricoderma để hoạt hóa chống chọi lại môi trường nấm bệnh. Phương pháp ủ nhân sinh khối này có thể sử dụng để ủ phân hữu cơ và sử dụng để tưới thẳng trực tiếp vào đất để tránh tuyến trùng, nấm bệnh…
Ủ phân chuồng hữu cơ
Chúng ta chuẩn bị 2 kg đường đỏ/đường hoa mai/rỉ mật đường và 1 kg tricoderma dạng bột hoặc 1 lít tricoderma dạng lỏng hòa trộn với 40-50 lít nước đổ vào 1 khối phân hữu cơ. Sau đó, tiến hành đậy kín yếm khí ủ trong 10 ngày, tiến hành kiểm tra xem các hoạt chất trico đã hoạt hóa nổi phấn trắng chưa? Sau khi kiểm tra, chúng ta tiến hành ủ yếm khí tiếp đến khi nào phân đã hoai mục thì tiến hành sử dụng.
Ủ tricoderma để tưới phòng bệnh cho cây
Với công thức như trên nhưng sẽ pha với thùng phi có sức chứa lớn với tỉ lệ pha 100 lít nước sạch. Sau đó quấy đều và dùng vải màn để bịt tránh các côn trùng, ruồi bọ đẻ trứng, để ủ trong 4-5 ngày, chúng ta tiến hành pha thêm 800 lít nước rồi tưới cho cây.
Sau khi đã cải tạo xong tầng đất canh tác như lớp giá thể dày 30 – 50 cm nêu trên ta làm như sau:
Cần tiến hành tạo mặt phẳng đất trồng với độ dốc thấp hơn 5- 10%, rồi tùy theo mật độ trồng cây đã định trước. Dùng sẵn que/thước dài 45-50 cm theo đúng mật độ để đào hố sẵn sàng trồng cây.
4.4. Giai đoạn đưa cây giống xuống đất
Tiến hành đưa bầu ra trồng tránh làm vỡ bầu, nắm nhẹ bầu đất, dùng tay nhẹ nhàng xé giấy nilon dọc bầu ươm và dùng bàn tay đỡ dưới đáy bầu ươm rồi nhẹ nhàng loại bỏ túi nilon. Chú ý: Tại đáy bầu ươm rất nhiều rễ chúng ta phải thật nhẹ nhàng hạn chế làm đứt rễ của măng
Đưa cây xuống hố sao cho mặt bầu ươm bằng mặt đất nền rồi tiến hành cho đất vào hố giữ cây trồng ngay thẳng và cho thêm đất vào gốc cây 3 – 5 cm để tránh tưới nước bị đọng (sau 3 tháng trồng phát triển tự nhiên chúng ta tiến hành lên luống cao đợt 2). Nếu trồng cạn/nông, cây sẽ mau lớn và mau cho măng, nhưng măng sẽ có nhiều xơ ở 10 cm phần gốc. Nếu trồng sâu khoảng 20 cm, măng to hơn. Trồng cạn hay sâu sẽ ảnh hưởng rất lớn việc chăm sóc cây (tưới nước, bón phân, tưới thuốc). Trồng sâu sau này cây sẽ cho măng to hơn và ít hoặc không có xơ ở 10 cm phần gốc, đồng thời cây cũng sẽ có tuổi thọ cao hơn. Sau đó ta có thể dùng rơm, mùn cưa hoặc trấu đã qua xử lý phủ xung quanh gốc cây rồi tiến hành tưới đẫm để cho chắc gốc cây.
Chuẩn bị đưa ra trồng ta tiến hành tưới đẫm vườn ươm trước 2 ngày rồi dùng thuổng đào từng gốc mang ra trồng.
4.5. Những vấn đề lưu ý khi đầu tư trồng măng tây
Trồng măng tây chưa bao giờ hết khó, đặc biệt hơn là tại miền Bắc Việt Nam với vùng khí hậu 4 mùa khắc nghiệt. Việc ngăn ngừa lượng nước mưa và duy trì độ ẩm cho cây là điều cực kỳ quan trọng.
Trồng măng tây trong nhà màng
Đối với khu vực 2 mùa như trong miền Trung đến miền Nam, tại những khu vực nhiệt độ mùa hè không quá 35 độ C thì đó là nơi quá lý tưởng để đầu tư trồng nhà màng. Khi giảm được tối đa lượng nước mưa và lạnh của mùa đông thì măng tây sẽ phát triển rất tốt. Tại miền Bắc, mùa hè khắc nghiệt hơn khi nhiệt độ lên tới 39-40 độ C, nếu trồng bằng nhà màng cần đầu tư thêm hệ thống thông gió khác. Vì tùy từng loại giống sẽ có biên độ nhiệt sinh trưởng khác nhau, nhiệt độ sinh trưởng tốt nhất của măng tây là từ 23-29 độ C vào ban ngày. Nếu lên quá 35 độ C, hầu như măng rất chậm phát triển. Sản lượng trồng trong nhà màng sẽ cao hơn rất nhiều so với ngoài trời.
Ảnh hưởng của độ ẩm đến cây măng tây
Khi độ ẩm được duy trì đều đặn thì sản lượng sẽ rất cao và măng tây đạt tiêu chuẩn bán ra thị trường. Khi độ ẩm không duy trì và khô thì năng suất vừa thấp và tỉ lệ măng hỏng lại cao.
Kết luận: chúng ta nên đầu tư hệ thống nhà màng để duy trì độ ẩm, khi thời tiết nhiệt độ cao tiến hành nghỉ dưỡng toàn bộ trong thời gian nắng nóng, không thu hoạch.
5. Chăm sóc măng tây
Điều đầu tiên chăm sóc măng phải đúng quy trình và phải có cách làm khoa học. Chúng ta cần chuẩn bị 1 máy đo pH đất và độ ẩm đất vì thường xuyên phải kiểm tra độ pH của đất trước khi trồng và trong quá trình trồng ít nhất 1 tháng 1 lần. Vì theo thói quen của người dân thường sử dụng phân bón hóa học nhiều hơn phân bón hữu cơ. Theo nghiên cứu của các chuyên gia, chúng ta cần liên kết chặt chẽ các quy trình với nhau và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình, đặc biệt là lượng NPK (để biết được hàm lượng chính xác bao nhiêu cần đo pH đất). Hàm lượng NPK sử dụng trong đất đối với măng tây là 600 kg/ha/năm đầu với tỉ lệ N-P-K : 150-200-250. Từ những năm thứ 2 trở đi, chúng ta sẽ tăng dần.
Với lượng NPK này chúng ta sẽ sử dụng theo từng thời kỳ phát triển và từng mùa vụ trong năm. Nếu lúc mới trồng, chúng ta sẽ sử dụng vừa phải và kết hợp với phân chuồng. Nếu vào thời điểm mưa nhiều, nắng gắt hay giá lạnh thì tiến hành ngưng NPK thay vào đó là duy trì độ ẩm tốt nhất và các chế phẩm vi sinh/sinh học để giữ môi trường đất luôn ổn định.
Tác dụng của việc kiểm soát được độ pH của đất và nước:
Như chúng ta biết với pH 6.5-7.0 là khoảng tốt nhất cho cây măng tây phát triển cũng như các loài vi sinh vật có lợi. Vì vậy trước khi trồng và trong quá trình trồng chúng ta thường xuyên đo lại pH của đất và xử lý nước thông qua bể lọc và khu dự trữ nước (sử dụng các dung dịch có độ bazơ để hòa tan với nước) để đạt độ pH tốt nhất cho cây.
Việc bón thêm phân vi lượng cho cây là vô cùng quan trọng, thiếu vi lượng sẽ khiến cây phát triển còi cọc, bạc lá, vàng lá. Nhưng thừa vi lượng thì hiện tượng cũng tương tự, vì vậy khi chúng ta triển khai trồng nếu có kết quả xét nghiệm của đất về trung vi lượng để có thể biết được lượng chúng ta cần bao nhiêu.
Sử dụng các loại phân xanh hoai mục để phủ luống, tránh cỏ dại và giữ ẩm cho đất vào mùa khô.
Đặc biệt chúng ta cần phải quan sát thời tiết, các gốc cây, thân cây có các triệu chứng nấm bệnh hay sâu hại tấn công. Để chúng ta sẽ có phương pháp xử lý trong giai đoạn chăm sóc. Các chế phẩm sinh học phun phòng nấm và côn trùng, chúng ta sẽ nói chi tiết trong phần 6.
Giai đoạn 3:
Sau khi trồng 45 ngày (1,5 tháng): Tiến hành cẳt tỉa bỏ toàn bộ đời cây thứ 1 có đường kính thân từ 1-2 mm trên vườn trồng để thay thế bằng đời cây thứ 2 có đường kính thân từ 3-4 mm rồi xới xáo đất mặt, làm sạch cỏ non không để cỏ già rơi hạt tái sinh cỏ mới. Làm vệ sinh vườn trồng, phun thuốc phòng ngừa tuyến trùng, nấm bệnh, côn trùng hại cây (nếu chúng ta phát hiện trong quá trình cắt tỉa cây đời thứ 1). Bón 80 kg NPK 1-1-2 + Tưới tricoderma ủ nhân sinh khối + vi lượng.
Vun đất cao 3 – 5 cm đậy gốc cây măng, giữ mặt liếp đất trồng cao 20 – 30 cm so với mặt đất tự nhiên. Dưỡng bộ rễ khoẻ mạnh và bộ lá sum suê, giữ cây đứng thẳng quang hợp với nắng tạo ra năng lượng tổng hợp nuôi dưỡng cây.
Giai đoạn 4:
Sau khi trồng 60 ngày (2 tháng): Cây phát triển nhiều thân mới, ở mỗi gốc tiến hành tỉa bỏ những cây bị sâu bệnh, cây yếu cổ rễ đổ nghiêng ngả, cây vàng già đời trước và cây nhỏ. Xới xáo đất mặt, làm sạch cỏ non. Bón phân chuồng hữu cơ ủ hoai mục + tưới tricoderma ủ nhân sinh khối + vi lượng. Vun đất cao 3-5 cm đậy gốc, giữ mặt liếp cao 20-30 cm so với mặt đất tự nhiên, vệ sinh vườn trồng, phun thuốc ngừa tuyến trùng, nấm bệnh, sâu bọ hại cây. Dưỡng bộ rễ khoẻ mạnh và bộ lá sum suê, giữ cây đứng thẳng quang hợp với nắng tạo ra năng lượng tổng hợp nuôi dưỡng cây.
Giai đoạn 5:
Sau khi trồng 75 ngày (2,5 tháng): Cây phát triển nhiều thân mới. Tiến hành tỉa bỏ những cây bị sâu bệnh, cây yếu cổ rễ đổ nghiêng ngả, cây già đời trước và cây nhỏ. Xới xáo đất mặt, làm sạch cỏ non, tuyệt đối không để cỏ già tái sinh cỏ mới. Bón thúc 100 kg NPK 1-1-2 + tưới tricoderma + vi lượng. Vun đất cao 3-5 cm đậy gốc, giữ mặt liếp cao 20-30 cm so với mặt đất tự nhiên, vệ sinh vườn trồng. Dưỡng bộ rễ khỏe mạnh và bọ lá sum suê, giữ cây đứng thẳng quang hợp với nắng tạo ra năng lượng nuôi dưỡng cây.
Giai đoạn 6:
Sau khi trồng 90 ngày (3 tháng): Tiến hành cắt tỉa bỏ toàn bộ đời cây thứ 2 có đường kính thân 3-4mm trên vườn trồng để thay thế bằng đời cây thứ 3 có đường kính thân 5-6 mm rồi xới xáo đất mặt, làm sạch cỏ non không để cỏ già rơi hạt tái sinh cỏ mới. Làm vệ sinh vườn trồng, phun thuốc phòng ngừa tuyến trùng, nấm bệnh, sâu bọ côn trùng hại cây. Bón thúc 10-15 tấn Trùn quế + Tưới tricoderma + vi lượng + nâng cao pH đất. Vun đất cao 3-5 cm đậy gốc, giữ liếp đất trồng cao 20-30 cm so với mặt đất tự nhiên. Dưỡng bộ rễ khoẻ mạnh và bộ lá sum suê, giữ cây đứng thẳng quang hợp với nắng tạo ra năng lượng tổng hợp nuôi dưỡng cây.
Để chống gió xô đổ ngả cây mới trồng, chen giữa hàng cây măng đã trồng, tiến hành cắm các cọc chăng đều dây 10 cm vuông sâu 50 cm, cao 100 – 120 cm (để không bị hư, mục) cách nhau 4 mét, dùng dây điện thoại cũ hoặc cước nilon 2 – 3 mm (chịu được mưa nắng) giăng 1 hàng đôi cao hơn mặt liếp 20 – 30 cm, kẹp lỏng cây măng vào giữa đôi dây để giữ cây đứng thẳng, rồi sau đó tuỳ theo tuổi lớn của cây măng mà nâng đôi dây cao dần lên 50 – 70 cm (hoặc giăng thêm 1 hàng dây đôi khác).
Giai đoạn 7:
Sau khi trồng 105 ngày (3,5 tháng): Tiến hành tỉa bỏ những cây bị sâu bệnh, cây yếu, cổ rễ đổ nghiêng ngả, cây già đời trước và cây nhỏ. Xới xáo đất mặt, làm sạch cỏ non không để cỏ già rơi hạt tái sinh. Bón thúc 120 kg NPK 1-1-2 + tưới trico + vi lượng. Vun đất cao 3-5 cm đậy gốc, giữ mặt liếp cao 20-30 cm so với mặt đất tự nhiên, vệ sinh vườn trồng, phun thuốc phòng ngừa tuyến trùng, nấm bệnh, sâu bọ hại cây. Dưỡng bộ rễ khoẻ mạnh và bộ lá sum suê, giữ cây đứng thẳng quang hợp với nắng tạo năng lượng nuôi dưỡng cây.
Giai đoạn này chúng ta sẽ luôn áp dụng phương pháp tỉa cây và số cây mẹ ổn định để nuôi bộ rễ:
Số lượng cây mẹ từ 8-11 cây là cho ra sản lượng tốt. Ngoài ra chúng ta phải tuân thủ cắt tỉa cây mẹ. Chúng ta tỉa cây làm sao cho cây mẹ còn lại để đối xứng nhau, cây mẹ có kích thước trung bình, không quá nhỏ và cũng không quá to. Không nhổ hoặc không dùng kéo cắt sát gốc mà chcắt cao 30-40 cm, cho đến khi các gốc cắt già yếu sẽ dùng tay nhổ nhẹ nhàng để tránh hỏng cổ rễ.
Giai đoạn 8
Sau khi trồng 120 ngày (4 tháng): Cây phát triển nhiều thân mới, dưỡng cây mẹ. Tiến hành tỉa bỏ những cây bị sâu bệnh, cây yếu cổ rễ đổ nghiêng, cây già đời trước và cây nhỏ. Xới xáo đất mặt, làm sạch cỏ non không để cỏ già tái sinh cỏ mới. Bón phân chuồng hữu cơ ủ hoai mục + tưới tricoderma + vi lượng. Vun đất cao từ 3-5cm đậy gốc cây măng, giữ mặt liếp đất trồng cao từ 30-35 cm. Vệ sinh vườn trồng, phun thuốc ngừa nấm bệnh, sâu hại cây. (Lưu ý khi phun thuốc bảo vệ thực vật phải cách 7 – 10 ngày trước và sau khi sử dụng phân hữu cơ vi sinh và hữu cơ cao cấp.) Giữ cây đứng thẳng quang hợp với nắng tạo năng lượng hữu cơ tổng hợp nuôi dưỡng cây.
Khoảng 5-10 ngày sau khi cắt hạ ngọn, cây bắt đầu trổ măng tơ. Tiến hành thu hái cho bằng hết lứa măng tơ này bất kể đạt hay không đạt chất lượng để dồn dinh dưỡng cho cây mẹ và để gốc măng có chỗ trống cho ra đời lứa măng kế tiếp nhiều hơn và khoẻ mạnh hơn. Thu hoạch Măng tơ được 12-15 ngày thì bón thúc 160 kg NPK 1-1-2 + tưới tricoderma + vi lượng. Thu hoạch tiếp khoảng 12-15 ngày nữa thì phải ngưng thu hoạch (Không nên thu hoạch lứa măng tơ quá 1 tháng), tránh không để cây mất sức, làm ảnh hưởng năng suất, chất lượng của các đời cây/lứa măng sau.
Trong giai đoạn thu hoạch, các chuyên gia cũng khuyên rằng không nên bón phân vô cơ nhiều trong giai đoạn này. Chúng ta nên giảm lượng vô cơ xuống để cây măng phát triển bình thường, không bị ức chế phát triển. Vì một trong những nguyên nhân khiến măng tây bị nhiễm bệnh là do chúng ta tiến hành thu hoạch quá nhiều, khá sớm.
Khi cây trưởng thành và đã bắt đầu cho măng thu hoạch, chỉ nên dùng rơm, trấu mục, bã vụn xơ dừa, bã vụn vỏ cà phê, lục bình, tro trấu, các loại phân xanh, hoặc trồng cây họ đậu, cỏ lạc dại để phủ gốc ngăn cỏ dại; tuyệt đối không nên phủ bạt nilon để khử cỏ dại nữa vì làm như vậy vô tình sẽ tạo ra nơi ẩn nấp cho sâu bọ, côn trùng; cỏ sẽ không mọc được nhưng đồng thời cũng phong toả luôn cả sự hô hấp của bộ rễ cây măng tây, cản trở sự phát triển của các chồi măng, kìm hãm sự phát triển bình thường của bộ rễ, cây Măng và cả các lứa Măng về sau này mà trước mắt ta chưa thể thấy ngay hậu quả nặng nề của nó.
Giai đoạn 13:
Chúng ta tiến hành quan sát toàn bộ quá trình phát triển của măng tây, khi thấy các hiện tượng sâu bệnh chúng ta phải có phương án xử lý và cách li kịp thời. Trong các giai đoạn trên, không phải đúng ngày theo lộ trình là chúng ta bón phân, đến ngày bón phân mà gặp mưa bão cần ngưng bón phân vào những ngày sau đó để tránh trôi. Thông thường giai đoạn thu hoạch của măng tây kéo dài 2-3 tháng nhưng khi với lứa măng tây đầu tiên có thể ngắn hơn, nhiều khi phụ thuộc vào thời tiết hay giống. Chúng ta cần quan sát quá trình thu hoạch, khi thấy kích thước măng loại 1 giảm dần, măng cứng thì dừng thu hoạch để dưỡng cây mẹ.
Trong phương pháp này, đã giảm đi 50% lượng phân vô cơ so với phương pháp truyền thống. Nếu sản lượng măng tây giảm, không bằng các đơn vị khác hoặc không theo lý thuyết thì mọi người không nên nản. Điều quan trọng nhất là chúng ta giữ được bộ rễ khỏe mạnh để năm thứ 2 thu hoạch. Chúng ta có thu cũng chỉ là theo lộ trình tự nhiên của cây, quan sát lúc nào nên dừng cắt măng để tránh măng nhiễm bệnh.
Ngoài ra, phải có những lộ trình phòng bệnh bằng tricoderma hay các hoạt chất được Bộ Nông Nghiệp cho phép. Đối với măng tây, nếu trồng ngoài trời mà chỉ sử dụng phương pháp sinh học sẽ không hiệu quả. Điều quan trọng nhất là chúng ta biết dùng vào thời điểm nào và loại thuốc nào. Khi đến ngưỡng cần trừ sâu bệnh nên sử dụng thuốc BVTV mới có hiệu quả nhất.
6. Cách nâng pH đất và phòng trừ sâu bệnh hại
Sử dụng vôi: Vôi là trong những biện pháp vừa tiết kiệm và hiệu quả, nhưng bản thân của vôi có tính khử khá mạnh nên chỉ sử dụng trong quá trình làm đất.
Dùng Lân nung chảy: Việc sử dụng lân nung chảy sẽ giúp cho cân bằng pH trong đất bằng phương pháp hòa tan tưới thẩm thấu sâu trong đất. Trong lân nung chảy có chứa chủ yếu là quặng donomite, một trong những quặng có tính kiềm khá cao khoảng 8.0-8.5 pH. Về lượng sử dụng cần đọc kỹ thông tin trên bao bì.
Dùng K2C03 (kali cacbonat): Kali Cacbonat là một trong những phương án có thể hòa tan với hệ thống nhỏ giọt hay phun sương (trong bể dự trữ) để tưới cho cây.
Bón vi lượng thường xuyên: Việc giảm nồng độ pH cũng có rất nhiều nguyên nhân, nhưng nguyên nhân chủ yếu là do chúng ta sử dụng lượng NPK quá nhiều khiến cho mất cân bằng nguyên tố Ca, Mg, Mn,… đất sẽ bị ngộ độc và pH sẽ giảm. Vì vậy, chúng ta cần bón các vi lượng chứa các hoạt chất Ca, Mg, bo,… để bổ sung cho đất và cây. Thiếu vi lượng cũng khiến cho cây bị vàng lá, bạc lá,…
Các loại nấm bệnh trên măng tây
Tại Việt Nam thường bị nhiễm 4 loại nấm chủ yếu là:
Thối rễ: Fusarium oxysporum
Nấm trắng: Phomopsis asparagi
Đốm tím: Stem phutium
Rỉ sắt: Asparagus rust:
Một trong những phương pháp ngăn ngừa phòng bệnh là dùng tricderma ủ nhân sinh khối để tưới thường xuyên. Đây cũng là một trong những cách khá hiệu quả trong việc phòng ngừa. Nhưng khi gặp các thời tiết bất lợi như mưa nhiều thì mọi thứ bị rửa trôi nên khả năng nhiễm bệnh không thể tránh khỏi.
Tác nhân mưa nhiều luôn là trong những nguyên nhân chính của việc nhiễm bệnh nấm và pH giảm. Có thể tưới nước lá trầu không (phòng ngừa nấm bề mặt như rỉ sắt khá tốt) hay tưới dung dịch nước javen pha loãng 0.5% hay boocdo… Các phương này có thể hiệu quả nhưng ảnh hưởng đến hệ thống vi sinh vật trong đất.
Khi cây măng tây nhiễm bệnh trên cần làm những việc sau:
Nghỉ dưỡng ngưng thu hoạch, tiến hành cắt tỉa toàn bộ cây bệnh, sau đó đốt bỏ tàn dư cây bệnh.
Bước 2: Kiểm tra nồng độ pH, nếu thấp thì nâng pH.
Bước 3: Tưới tricoderma ủ nhân sinh khối.
Bước 4: Tùy vào mức độ nặng nhẹ ta sẽ sử dụng phương pháp khác nhau như: nấm phomopsis ta dùng thêm các hoạt chất có gốc Carbendazim, Mancozeb, Propineb. Nấm đốm tím hay rỉ sắt ta dùng gốc Methyl thiophanate hoặc Chlorothalonil là hiệu quả nhất. Bệnh thối rễ như Fusarium hay Phytophthora bệnh lẫn trong đất là loại rất khó trị, chủ yếu chúng ta tricoderma tưới gốc hoặc nặng hơn là javen 0,5% hoặc boocdo mới triệt để. Nhưng nếu chúng ta dùng tricoderma thường xuyên thì hầu như không bị bệnh thối rễ.
Việc nhiễm bệnh nấm trong cây măng tây không thể tránh khỏi với phương pháp trồng ngoài trời. Vì vậy chúng ta hiểu đặc tính của chúng và dựa vào kinh nghiệm thời tiết của từng địa phương để có những phương pháp phòng tránh kịp thời.
Các loại sâu hại trên cây hiện nay
Biện pháp phòng trừ tổng hợp: Để ngăn chặn được một phần sâu bệnh hại nên làm đất kỹ theo đúng quy trình. Cũng có thể thắp đèn ban đêm diệt ngài trưởng thành, xay gừng tỏi ớt pha bỗng rượu để phun đuổi côn trùng.
Biện pháp hóa học: Sâu hại trên măng tây không đáng ngại vì có rất nhiều loại thuốc bảo vệ thực vật có thể phòng trừ nhanh chóng tuy nhiên khi sử dụng cũng làm mất cân bằng hệ thống vi sinh vật trong đất. Chúng ta có thể sử dụng các loại thuốc sau: Biladen 500SC, Takumi, Basudin, Topsin, Supracide, Contidor, Regent, Anvil, Antracol,…
7. Thu hoạch măng tây xanh
Sau thời gian thu bói măng tơ và tiến hành chăm sóc giai đoạn 13, chúng ta tiến hành quan sát sự phát triển của cây. Thời điểm này, măng tây bắt đầu đến thời kỳ sinh thực, sản lượng măng bắt đầu tăng vọt (nếu điều kiện thời tiết tốt 23-30 ºC), chúng ta bắt đầu thu hoạch hàng ngày vào 5h – 8h sáng.
Trong những năm đầu tiên, khi bước vào thời kỳ thu hoạch, đối với các vườn măng tây trồng ngoài trời, chúng ta dựa theo thời tiết hiện tại. Nếu bước vào giai đoạn thuận lợi sẽ tiến hành thu hoạch măng tây sau đó bón NPK vừa phải (dưới 100kg NPK/ha), bổ sung phân hữu cơ, tưới tricoderma nấm đối kháng và vi lượng thường xuyên.
Nếu sản lượng và chất lượng của măng bắt đầu suy giảm, lập tức nghỉ dưỡng tiến hành chăm sóc, xử lý cỏ dại, sâu bệnh trong quá trình nghỉ dưỡng. Thông thường thời gian thu hoạch kéo dài 1-2 tháng, tùy vào độ tuổi hoặc thời tiết ngoài trời. Nếu cây có triệu chứng bệnh nấm, sâu hại, lập tức ngưng bón phân vô cơ, hữu cơ, tập trung cắt tỉa cây bệnh + tưới tricoderma + xử lý sâu bệnh. Sau khi cây hồi phục xanh tươi trở lại, tiếp tục bón phân hữu cơ + trùn quế + vi lượng + vô cơ. Thời gian nghỉ dưỡng có thể kéo dài 1-2 tháng, tùy vào thời tiết và khả năng phục hồi của cây mẹ, không nên nóng vội mà bón thúc để cây vào thời kỳ thu hoạch.
Tiêu chuẩn phân loại măng tây
Từ 1 – 3 là đạt tiêu chuẩn siêu thị và các khách sạn lớn 4-6 đạt tiêu chuẩn bình dân 7-9 là hàng chợ. Măng tây bung tán càng nhiều thì chất lượng càng giảm, sẽ có vị đắng và khiến người tiêu dùng quay lưng lại với măng tây.
Đường kính và chiều dài thông dụng các loại măng tây hiện nay:
Loại 2: đường kính thân giữa từ 7.0-9.9 mm, dài từ 25-27, không chứa gốc trắng xơ già
Loại 3: đường kính thân giữa từ 4.0-6.9 mm, dài từ 20-23 cm, không chứa gốc trắng xơ già.
Kết luận: Trồng măng tây đòi hỏi kỹ thuật và vốn đầu tư lớn sau đó thu hoạch trong nhiều năm. Vì vậy để trồng măng tây thành công người trồng cần trồng thử nghiệm trước với diện tích nhỏ, thành công, có kinh nghiệm sau đó mới nên mở rộng diện tích. Công ty TNHH Phát triển Nông nghiệp Việt Á xin chia sẻ kiến thức cơ bản nhất trong việc trồng măng tây. Nội dung này chỉ mang tính chất tham khảo hi vọng sẽ giúp ích một phần nào đó cho bạn đọc.