Thủy tiên vàng hay thủy tiên mỡ gà (danh pháp hai phần: Dendrobium thyrsiflorum) là một loài lan trong chi Lan hoàng thảo.
Cây hoa thủy tiên vàng thuộc họ: Loa kèn/ Thủy tiên.Tên khoa học: Narcissus pseudo – narcissus. Cây hoa thủy tiên có lá hình mác dài. Hoa màu vàng. Phân bố: Nguồn gốc từ các vùng duyên hải Địa Trung Hải.
Đặc điểm: Cây hoa thủy tiên vàng là cây thân hành, cao khoảng 20 – 30 cm. Có khoảng 4-6 phiến lá mọc từ thân, thẳng đứng có hình mác. Hoa mọc riêng lẻ, cuống hoa cao khoảng 30 cm, hoa mọc trên ngọn và mỗi ngọn chỉ có một bông, màu vàng. Hoa thường nở vào mùa xuân.
Đặc tính: Cây hoa thủy tiên vàng ưa thích khí hậu mát mẻ, không thích hợp trồng trong khí hậu nóng ẩm, chịu được rét nhưng không chịu được nóng. Có thể sinh sống suốt mùa đông tại vùng trung nguyên. Nhiệt độ sinh trưởng thích hợp là 100C – 200C. Đất trồng chủ yếu là đất pha cát giàu chất hữu cơ và hơi chua.
Phân bổ
Nguồn gốc hoa thủy tiên vàng: Nam Phi.
Thủy Tiên vàng phân bố ở Việt Nam, Lào, Thái Lan, Ấn Độ, Myanmar, Bangladesh, Nepal… Tại Việt Nam, cây có mặt từ Phú Thọ đến Đà Lạt.
Chăm sóc
Cách trồng hoa thủy tiên vàng
Gieo trồng: thời điểm thích hợp từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 10. Một lần trồng 5 củ trong chậu số 5 dưới độ sâu 3 cm. Đất trồng gồm đất Akadama hạt nhỏ và đất mùn, với một ít chất khoáng trồng cây, sau đó bón phân. Thân cây sẽ phát triển mập mạp khi nhiệt độ cao, vì thế nên trồng sớm. Sau khi trồng nếu nhiệt độ trên 250C, hoa sẽ không nở rộ cho nên cần chú ý đến vị trí đặt chậu.
Trong lúc hoa nở: đặt cây nơi có đủ ánh nắng và tưới nước sau khi bề mặt đất trong chậu đã khô.
Sau khi hoa nở: ngắt bỏ cánh hoa nở sớm nhất và chờ sau khi hoa đã nở hết, thì ngắt bỏ cả cành.
Đào củ: sau khi lá trở nên vàng úa nên đào củ lên, sau đó cắt bỏ lá, rễ và củ đã hết chất dinh dưỡng.
Chú ý
Nếu thân cây phát triển nhanh chóng sẽ dễ bị ngã, nên có thể lấp thêm đất hoặc chêm giá đỡ để đỡ cho cây. Nếu cây bị bệnh khuẩn hạch có thể phun thuốc Topgin, Berent để chữa trị.
Bệnh
Thuỷ tiên Vàng có một số bệnh hại nhưu: bệnh khô lá, bệnh đốm nâu, bệnh tuyến trùng.
1. Bệnh khô lá thường phát sinh trên lá, bắt đầu từ ngọn lá hình thành các đốm vàng rồi lan rộng dần thành đốm lớn màu nâu, xung quanh có viền vàng, trên đốm có nhiều bột đen. Khi nhiệt độ cao, không thoáng gió bệnh càng nặng.
Phương pháp phòng trừ: Lúc trồng cần bỏ bẹ khô, dùng thuốc tím 1% rửa 2-3 lần, chú ý thoáng gió trong phòng và khống chế nhiệt độ phòng. Khi bị bệnh dùng thuốc Zineb 0,1% hoặc dùng nước Boocđô 0,3% phun lên cây.
2. Bệnh đốm nâu. Bệnh thường phát sinh vào mùa xuân hè. Chủ yếu là hình thành các đốm vàng, nâu, nâu sẫm trên lá; hình thoi dài. Bệnh có thể làm cho lá xoăn lại và chết khô.
Phương pháp phòng trừ: Nếu phát bệnh phun thuốc Daconil 0,2%, phun 3-4 lần cách nhau 5-7 ngày.
3. Bệnh tuyến trùng. Tuyến trùng xâm nhễim qua không khí làm cho lá và củ hình thành các đốm vân nâu vàng, rồi khô dần từ dưới lên trên. Trên củ hình thành đốm nâu thối và lõm xuống.
Phương pháp phòng trừ: Mỗi chậu cây thuỷ tiên bón 15-25 g Furadan. Nếu củ có tuyến trùng cần dùng nước ấm 40-45oC thêm vào 0,5% dung dịch Formalin ngâm trong 3-4 giờ. Nếu bệnh quá nặng nên loại bỏ và đem đốt đi.
Tác dụng y học
Theo dược học cổ truyền, hoa thủy tiên vị đạm, tính mát, rễ cây hoa có vị cay đắng, tính lạnh, có công dụng khứ phong, thanh nhiệt, hoạt huyết điều kinh, tiêu thũng giải độc. Được dùng chữa kinh nguyệt không đều, mụn nhọt, viêm loét tuyến vú, quai bị viêm hạch
Ít ai có thể biết rằng thủy tiên với vẻ đẹp quý phái, hương thơm dịu mát không chỉ tô điểm cho hương vị ngày xuân thêm ấm áp mà còn được dùng làm thuốc.
Cách dùng hoa thủy tiên:
+ Chữa Kiết lỵ: Hoa thủy tiên 3g sắc kỹ lấy nước, pha thêm một chút đường trắng uống trong ngày.
+ Chữa Quai bị: Hoa hoặc củ thủy tiên giã nát, sao nóng rồi đắp vào chỗ đau.
+ Chữa Tiểu tiện không thông: Củ thủy tiên giã nát rồi đắp vào huyệt Dũng tuyền. Vị trí huyệt Dũng tuyền: nằm ở điểm nối giữa 2/5 trước và 3/5 sau của đoạn nối đầu ngón chân thứ hai với điểm giữa bờ sau gót chân.
+ Phụ nữ ngũ tâm phiền nhiệt: Hoa thủy tiên, lá sen khô, xích thược, lượng bằng nhau. Tất cả sấy khô, tán bột, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 6g với nước ấm.
+ Chữa co giật ở trẻ em: Hoa thủy tiên 10 bông, phơi khô sắc uống, có thể pha thêm một chút đường.
+ Áp-xe vú: Hoa thủy tiên giã nát, trộn với một chút rượu rồi đắp vào nơi bị bệnh, mỗi ngày đắp 2 lần.
+ Chữa Mụn nhọt, đinh độc: Hoa hoặc củ thủy tiên tươi giã nát đắp lên nơi bị tổn thương; hoặc dùng củ thủy tiên, dã tường vi, lá phù dung và rễ cây chuối tiêu, giã nát rồi đắp vào nơi bị bệnh.
+ Chữa vết Côn trùng đốt: Dùng hoa hoặc lá thủy tiên tươi giã nát đắp vào chỗ bị đốt.
+ Chữa sưng răng, đau cổ gáy: Hoa thủy tiên và đường trắng sắc uống ngày 3 lần sáng, trưa, tối giống như uống trà sau bữa ăn.
Giá trị kinh tế
Hoa thủy tiên vàng có màu sắc sặc sỡ, thích hợp trồng làm kiểng. Cây hoa thủy tiên là loại hoa quan trọng không thể thiếu trong ngày hội hoa xuân, thích hợp bài trí tại hành lang, trên bàn hoặc trồng nội
Ý nghĩa
Thủy Tiên vàng (Daffodil) mang ý nghĩa là quan tâm và hào hiệp. Thủy Tiên vàng muốn nói rằng : “Mặt trời luôn chiếu sáng khi em ở bên anh“. Thủy Tiên vàng biểu thị cho tình yêu đơn phương, lòng yêu mến, kính trọng và tinh thần, phong cách hiệp sĩ.
Phân loại
Hoa thủy viên vàng chỉ có một loại và một màu duy nhất là màu vàng.